Impliciet leren: Alles uitleggen is niet nodig
Impliciet leren betekent dat kinderen of volwassen leren zonder dat er iets wordt uitgelegd. Als een uitleg in woorden onmisbaar waren om te leren, dan werd er op de savanne nooit een gazelle gevangen. Welpen leren jagen door vanaf een heuveltje toe te kijken hoe mamaleeuw het voor elkaar krijgt. Instinct doet de rest. Katachtig reageren, sluipen, manoeuvreren en toeslaan op het juiste moment, leeuwen doen het met souplesse en behendigheid, zonder dat er een woord aan te pas komt.
Taal leren jonge kinderen impliciet
Ook voor mensen is impliciet leren heel belangrijk. Als ze een taal leren bijvoorbeeld krijgen kinderen een formele instructie over grammaticaregels. Ze internaliseren de taalregels impliciet doordat ze mensen in hun omgeving horen praten.
Fietsen leren we impliciet
Met leren fietsen is het niet anders. Een kind dat leert fietsen krijgt geen expliciete uitleg over hoe je je evenwicht moet houden of hoe je moet trappen. In plaats daarvan passen mensen intuïtief hun balans aan, totdat ze rechtop blijven, zonder dat ze zich bewust te zijn van alle subtiele aanpassingen die ze daarvoor moeten doen. Wetenschappers ontwikkelen modellen om te verklaren waarom een rijdende fiets overeind blijft, maar een peuter die het leert, heeft die explicietekennis niet nodig.
Niet als dat we weten valt in woorden uit te drukken
Hij hoeft niet te weten welke spieren hij aanspreekt om te trappen. Meerennen met een handje in de nek volstaat. We fietsen, lopen en doen nog zoveel meer, zonder dat we kunnen uitleggen hoe dat in zijn werk gaat. Stille, of onbewuste kennis noemde de Brits-Hongaarse wetenschapper Michael Polanyi deze vermogens eind jaren vijftig: ‘Niet alles wat we weten valt in woorden uit te drukken’.
Impliciet leren, wat is dat precies?
Het woord impliciet betekent het tegengestelde van expliciet, een term die verwijst naar zaken die duidelijk, ondubbelzinnig en direct in woorden worden uitgedrukt. Niet zeggen dat iets niet mag, maar boos kijken is een impliciete boodschap. Uit wat er gebeurt, uit de context, kan worden afgeleid wat niet gezegd hoeft te worden.
Zo is het ook met impliciet leren. We leren, zonder woorden, zonder expliciete instructie, feedback en soms zelfs zonder dat het de bedoeling is om te leren. In plaats daarvan vertrouwen we op onbewuste processen.
.
Onderzoek naar impliciet leren als levenswerk
Bewegingswetenschapper Richard Masters heeft zijn leven lang onderzoek gedaan naar impliciet leren. Hij heeft het onderwerp ontdekt toen hij in 1989 voor de televisie zat te kijken naar een golftoernooi. . “Om het toornooi te winnen moest Scott Hope hele korte put maken om het toernooi te winnen en hij nam er een hele lange tijd voor. Hij liep eromheen, deed een stap naar achteren, bekeek de zaak van alle kanten en uiteindelijk mistte hij de put. Daardoor was een play off nodig met Nick Faldo om te bepalen wie het toernooi zou winnen.
In de play off, bij de volgende hole moest Hope weer een hele korte put maken om het toernooi te winnen en die miste hij ook. En hij Scott Hope verklaarde zijn missers door uit te leggen dat hij zich te bewust was van wat hij gedaan had.
Promotieonderzoek naar impliciet leren
Masters realiseerde zich dat bewegingen verstoord kunnen raken als je er te veel over nadenkt, zeker onder druk. “Ik vroeg me af of er een andere manier zou bestaan om bewegingen te leren. Of je bewegingen zou kunnen leren waarbij je je helemaal niet bewust was van hoe je de beweging uitvoert. Zo is het begonnen en dat werd dus ook het studieonderwerp van mijn promotieonderzoek.”
Impliciet leren is leren met een minimum aan bewuste kennis
Ik besloot te gaan onderzoeken of het mogelijk was om bewegingen te leren met een minimum aan bewuste kennis. Ik noemde dat impliciet leren. Ik vond dat ik een prachtige vraag had bedacht en dat was zo. Maar in het cognitieve leren bleek er een enorme literatuur te bestaan over impliciet leren.
Impliciet leren in de praktijk
Een coach die sporters impliciet wil laten leren, moet volgens Masters sterk in zijn schoenen staan. “Voor een pupil is het is makkelijk om instructies te volgen in de oefening”, zegt hij. “Maar tijdens de match neemt die kennis een hap uit de resources van het werkgeheugen die je beschikbaar hebt. Je hebt je werkgeheugen nodig om je al die expliciete regels te herinneren. Dat zorgt ervoor dat bewegingen minder vloeiend worden als je onder stress komt te staan.”
Impliciet leren in de wetenschap
De instructies die worden gegeven bij expliciet leren, leiden ertoe dat sporters bewuster bezig zijn met hun bewegingen. Volgens Masters leidt dit ertoe dat deze sporters gevoeliger zijn voor stress. Dat het werkelijk zo gaat bewees Richard Masters in een veelgeciteerd onderzoek met beginnende golfers dat hij publiceerde in 1992. [LINK]
Je bewustzijn van bewegen heeft nadelige gevolgen
Om dat te onderzoeken ontwikkelde hij de zogenoemde Movement Specific Reinvestment Scale, een schaal die meet hoeveel explicite kennis ‘investeren’ in hun bewegingen en hoe bewust ze zich daarvan zijn. Mensen die bewust bezig zijn met motorische vaardigheden geven aan dat ze veel nadenken over hoe ze moeten bewegen en dat ze zich bewust zijn van hun lichaamsbewegingen als ze een beweging uitvoeren. “Mensen die hoog scoren op deze schaal hebben problemen met kennis verwerken als ze onder druk staan”, vertelt Masters.
Impliciete kennis verdwijnt als laatste uit het geheugen
Impliciete kennis doen we als kind op, wanneer we met vallen en opstaan leren lopen. Als we oud worden verdwijnt deze bagage als laatste uit ons geheugen. Een omaatje dat de weg naar de supermarkt niet meer kan vinden, is vaak niet vergeten hoe ze een fiets moet besturen.
Na een val zijn ouderen zich bewuster van hun bewegingen
Voor onderzoek naar mensen die moeilijk bewegen door een hersenbloeding of door Parkinson is dit onderzoek ook van belang. “Mensen verschillen sterk in de mate waarin ze bewust bezig zijn met het controleren van hun bewegingen”, vertelt Masters. “Sommige mensen doen het nooit of maar zelden, andere mensen doen het de hele tijd. Ouderen die vaak vallen scoren hoger op onze Movement Specific Reinvestment Scale dan mensen die niet vaak vallen.” Het probleem is: dat soort ongelukken zorgen er op hun beurt voor dat mensen bewuster bezig zijn met hun bewegingen. “Als je een heup breekt bijvoorbeeld”, zegt Masters. “Dan wordt je iemand die vaker bezig is met bewegingen, ze bewust monitort en controleert.”
Hoe langer mensen Parkinson hebben, des te hoger scoren zij op de Movement Specific Reinvestment Scale van Masters. “Terwijl ze problemen krijgen en meer therapie gaan ze meer en meer bewust worden van manier waarop ze bewegen. Er is heel veel wetenschappelijk onderzoek waarin dat wordt onderbouwd.”
Grijs gebied tussen expliciet en impliciet leren
Tussen impliciet leren en expliciet leren bestaat een groot grijs gebied. Kennis is niet helemaal expliciet of impliciet er zit vaak een enorm grijs gebied tussenin. De Amsterdamse tenniscoach Richard Laurense kan zich er maar ten dele vinden. Ik geef kinderen basistips”, zegt hij, “want ik wil dat de basis in orde is.” Masters reageert: “Een coach moet kid op het goede pad zetten en hij verliest tijd als het kind begint met de foute grip. Op een manier waarvan de coach weet dat het biomechanisch nooit effectief zal zijn. Dus de coach probeert het proces te versnellen. Door expliciete regels te geven. Daar is wat voor te zeggen, zeker in het tennis.”
Instructie is belangrijk voor tenniscoaches
Vroeger zag je dat kinderen grote rackets gebruikten. En wat je dan zag is dat kinderen rackets gebruikten van een normaal formaat en dan hielden kinderen dat racket halverwege het handvat vast. Dat deden ze omdat ze op die maner het racket makkelijker konden hanteren. En de coach zei dan heel vaak nee, nee, nee. Je moet het vasthouden aan het uiteinde.
Want als het kind twintig jaar later het racket nog steeds halverwege vasthoudt dan is dat een nadeel, erkent Masters. “Dus het is heel goed te begrijpen dat een coach probeert om het leerproces te versnellen door fundamentele expliciete kennis op een kind over te dragen die technisch correct is. Maar het probleem is: coaches voeren dat veel te ver door. Ze stoppen niet met de basisregels, want ze zien mogelijkheden om informatie te blijven verstrekken zodat de vooruitgang nog sneller wordt.”
Impliciet leren: langzaam maar beter
Het allermooiste is het, zegt Masters als sporters helemaal geen idee hebben waarom ze een beweging uitvoeren zoals ze dat doen. Impliciet leren verloopt nu eenmaal langzamer. Het werkt veel sneller als een coach zegt: ga opzij staan bij de service. Dat doen ze meteen. Maar het is beter als een speler een manier weet te vinden, om dat voor elkaar te krijgen, zonder dat zij het in de gaten heeft.”
Compromis tussen expliciet en impliciet leren
Masters heeft in tal van experimenten heeft Masters geprobeerd dat voor elkaar te krijgen. Zo worden met het leren op basis van analogieën [LINK] worden gebruikt, zonder dat expliciet wordt uitgelegd hoe een beweging eruit moet zien.